Bí ẩn loài cá biết leo cây, đi bộ như thằn lằn: Lạ lùng nhưng hoàn toàn có thật
16:27, Thứ hai 19/05/2025 ( PHUNUTODAY ) - Ít ai ngờ rằng có một loài cá ở Việt Nam có thể leo cây, đi bộ trên cạn và sống ngoài nước hàng giờ liền. Cá thòi lòi – sinh vật kỳ lạ giữa rừng ngập mặn – đang khiến giới khoa học kinh ngạc vì khả năng tiến hóa vượt trội.
“Cá mà đi bộ được ư?” – Câu chuyện tưởng như đùa
Nếu một ngày bạn bước chân vào rừng ngập mặn ở Cần Giờ hay Gò Công, rất có thể bạn sẽ bắt gặp một cảnh tượng không tưởng: những con cá nhỏ có đôi mắt lồi ngộ nghĩnh đang… bò trên cạn, thậm chí leo cả lên rễ đước như những chú thằn lằn.
Đó chính là cá thòi lòi, loài cá đặc biệt thuộc họ cá bống, sống chủ yếu ở các vùng đầm lầy nước lợ, rừng ngập mặn ven biển miền Tây và miền Nam Việt Nam.
Khác với hầu hết loài cá, thòi lòi có khả năng tồn tại lâu dài ngoài nước nhờ da ẩm có thể hấp thụ oxy và khả năng thở qua da, kết hợp với phổi phụ. Đôi vây trước như hai cánh tay giúp chúng nhảy từng đoạn ngắn, bò trườn và bám lên các thân cây, rễ cây để kiếm ăn hoặc “tán tỉnh” bạn đời.
Cá thòi lòi – loài cá biết đi bộ, thường xuất hiện trên bùn vào lúc triều rút.
Một kiệt tác tiến hóa của tự nhiên
Không phải ngẫu nhiên mà cá thòi lòi được nhiều nhà nghiên cứu xem như một “cầu nối” giữa sinh vật dưới nước và động vật lưỡng cư. Nhờ khả năng thở bằng da và phổi phụ, chúng có thể sống ngoài nước trong nhiều giờ liền mà không gặp khó khăn. Đây là minh chứng sinh động cho quá trình tiến hóa, giúp loài cá này thích nghi hoàn hảo với môi trường khắc nghiệt như đầm lầy, bãi bùn nước lợ ven biển.
Nhờ cơ thể có thể chịu đựng điều kiện khô cạn và khả năng tự điều tiết trao đổi khí, cá thòi lòi thường xuất hiện vào những thời điểm triều xuống, phơi mình giữa lớp bùn và nắng gắt để canh giữ lãnh thổ.
Mỗi con cá thường đào một cái hang dài cả mét để trú ngụ – một hệ thống có lối vào, lối thoát và cả nơi dự trữ nước khi trời nắng hạn. Cấu trúc này được các nhà sinh học đánh giá là một dạng “kiến trúc” tự nhiên rất thông minh của loài cá này.
Hành vi xã hội và “màn khiêu vũ” tìm bạn đời
Không chỉ khác biệt về sinh lý, cá thòi lòi còn có hành vi giao tiếp và bảo vệ lãnh thổ rất rõ ràng. Mỗi con đực thường chiếm giữ một khu vực và khi có “đối thủ” lạ xâm nhập, chúng sẽ đứng thẳng vây lưng, uốn mình và lao đến “hù dọa”.
Mùa sinh sản là lúc bạn dễ bắt gặp “vũ điệu tình yêu” của cá thòi lòi: con đực liên tục nhảy lên cao, uốn vây, tạo thành những động tác phô trương để thu hút cá cái – không khác gì cảnh “tranh bạn tình” trong giới động vật bậc cao.
Với đôi vây như tay, cá thòi lòi có thể leo lên rễ đước để kiếm ăn hoặc thu hút bạn đời.
Từ món ăn dân dã đến biểu tượng sinh thái ngập mặn
Không chỉ có giá trị sinh học độc đáo, cá thòi lòi còn là nguyên liệu quen thuộc trong ẩm thực miền Tây. Các món như cá thòi lòi kho tiêu, nướng muối ớt hay nấu canh chua đều đậm chất dân dã nhưng vô cùng hấp dẫn.
Tuy nhiên, loài cá này còn có vai trò cực kỳ quan trọng trong hệ sinh thái rừng ngập mặn. Chúng góp phần làm tơi xốp đất, vận chuyển dinh dưỡng giữa các tầng sinh thái, và là mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn của nhiều loài chim và thú.
Không chỉ là nguyên liệu cho nhiều món ăn dân dã hấp dẫn như cá thòi lòi nướng muối ớt hay kho tiêu, loài cá này còn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rừng ngập mặn. Với việc đào hang và di chuyển liên tục trong bùn, chúng giúp làm tơi đất, vận chuyển dinh dưỡng, đồng thời tạo điều kiện cho các loài khác sinh trưởng. Việc duy trì và bảo vệ môi trường sống của cá thòi lòi đồng nghĩa với việc gìn giữ một phần quan trọng trong cấu trúc sinh thái ven biển – nơi được ví như “lá phổi xanh” bảo vệ bờ biển khỏi xâm thực và biến đổi khí hậu.
Kết luận: Nhỏ bé nhưng kỳ vĩ
Cá thòi lòi – với vẻ ngoài ngộ nghĩnh và hành vi "bất thường" – là minh chứng rằng thiên nhiên vẫn luôn chứa đựng những điều kỳ diệu vượt ngoài khuôn mẫu quen thuộc.
Loài cá biết bò, leo cây, thở bằng da và phổi phụ ấy chính là “huyền thoại sống” giữa vùng bùn lầy ven biển, xứng đáng được tìm hiểu, bảo vệ và trân trọng.
xTheo: giaitri.thoibaovhnt.com.vn copy linkLink bài gốchttps://giaitri.thoibaovhnt.com.vn/bi-an-loai-ca-biet-leo-cay-di-bo-nhu-than-lan-la-lung-nhung-hoan-toan-co-that-913491.htmlTác giả: Vân SanTừ khóa: cá leo cây sinh vật động vậtLoài cá sống chui rúc trong sa mạc 5 năm không cần nước: Khi sự sống trỗi dậy từ cát bụiLoài giun “bất tử”: Bị cắt bao nhiêu khúc cũng mọc lại, nhà khoa học ngỡ ngàng trước khả năng tái sinh kỳ diệu
